Debata ekspercka w ramach Posiedzenia Parlamentarnego Zespołu Praw Dziecka
6 września 2023 r., Gmach Sejmu RP
Organizatorzy:
Parlamentarny Zespół Praw Dziecka, Instytut Praw Dziecka im. Janusza Korczaka
Temat dyskusji:
Zastąpienie zapisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o „władzy rodzicielskiej” – „rodzicielską odpowiedzialnością”. Propozycja takeigo działania pojawiła się już w 2018 r. w projekcie nowego Kodeksu rodzinnego przygotowanego przez komisję kodyfikacyjną przy Rzeczniku Praw Dziecka, drze Marku Michalaku. Do dzisiaj jednak nie doczekała się poważnej debaty w gremiach decyzyjnych.
Środowiska wychowawcze i pomocowe przedstawiały tę ideę po 2018 r. kilkakrotnie. Ostatnia próba wprowadzenia instytucji odpowiedzialności rodzicielskiej podjęta została w lipcu br. podczas prac nad procedowaną w bardzo szybkim tempie nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, tzw. Lex Kamilek. Uznano jednak, że temat wymaga „filozoficznej debaty” społecznej. To prawda.
Debata to początek publicznej dyskusji o zastąpieniu w polskim systemie prawa rodzinnego instytucji władzy rodzicielskiej instytucją rodzicielskiej odpowiedzialności. Nie chodzi tu bynajmniej o lingwistyczny zabieg. Odpowiedzialność jest podstawową wartością, na której opierają się relacje społeczne dzieci, młodzieży i dorosłych. Bez odpowiedzialności nie ma możliwości kształtowania przyjaznego środowiska życia i rozwoju najmłodszych.
Tak samo jak w debacie publicznej przejawiamy tendencję do szukania winnych zamiast rozmowy o skali i rodzaju odpowiedzialności, tak polski system prawa rodzinnego przedkłada, wyjętą z języka polityki i prawa karnego, kategorię władzy nad odpowiedzialność rodzica wobec dziecka, które z natury jest od niego całkowicie zależne.
Potrzebę debaty na ten temat dostrzegamy tym bardziej, że dzieci i młodzież doświadczają obecnie kryzysu psychicznego w bezprecedensowej skali. Liczba prób samobójczych wśród młodych ludzi w ubiegłym roku wyniosła ponad 2 tys., czyli aż o ponad 150% więcej niż jeszcze w 2020 r. Wciąż mamy do czynienia z ogromną skalą krzywdzenia dzieci. Z wyników badań (2018 r.) Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę (FDDS) wiemy, że 72% z nich doświadczyło jakiejś formy krzywdzenia. W 41% przypadków – ze strony bliskich dorosłych, 20% miało kontakt z obciążającym doświadczeniem seksualnym, 7% z seksualnym wykorzystaniem, a 6% doświadczyło fizycznego zaniedbania. Jak we wszystkich badaniach tego typu, a przede wszystkim urzędowych statystykach, założyć musimy zjawisko tzw. underreportingu – niedoszacowania faktycznych rozmiarów przemocy.
Kiedy w parlamencie padają słowa wychwalające przemoc wobec dzieci, liderzy polityczni oraz wspierające ich media stygmatyzują dzieci z grup mniejszości seksualnych. Kiedy politycy używają języka nienawiści wobec swoich politycznych konkurentów, a minister edukacji i szkolnictwa wyższego za jeden z problemów polskiej szkoły uznaje nadmierne akcentowanie w niej praw dziecka, my proponujemy publiczny dialog wokół odpowiedzialności, a w szczególności odpowiedzialności rodziców wobec dzieci.
Uznanie odpowiedzialności za instytucję polskiego prawa rodzinnego – ideę, którą można zawrzeć w regule prawnej – da szansę na wzmocnienie postulowanej przez Konwencję o prawach dziecka podmiotowości zarówno dziecka, jak i rodziny. Podmiotowości opartej na zdrowej więzi i poszanowaniu godności, którą gwarantuje artykuł 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W debacie wzięli udział:
Monika Rosa – posłanka na Sejm RP, przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu Praw Dziecka
Marzena Okła-Drewnowicz – posłanka na Sejm RP, wiceprzewodnicząca Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny
dr Katarzyna Lubnauer – posłanka na Sejm RP
dr Marek Michalak – Rzecznik Prawa Dziecka w latach 2008–2018, założyciel i dyrektor Instytutu Praw Dziecka im. Janusza Korczaka
Magdalena Bogdańska-Maciak – sekretarz Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu
dr Konrad Ciesiołkiewicz – członek Rady Naukowej Instytutu Praw Dziecka im. Janusza Korczaka, laureat Nagrody im. Janusza Korczaka w 2023 r.
Agata Kobylińska – pełnomocniczka Prezydenta Miasta Łodzi do spraw dzieci i młodzieży
prof. Marek Konopczyński – wiceprzewodniczący Rady Naukowej Instytutu Praw Dziecka im. Janusza Korczaka
Miłosz Kozikowski – przedstawiciel młodzieży, Parlament Młodych RP, Gadka Senacka
prof. Barbara Smolińska-Theiss – przewodnicząca Rady Naukowej Instytutu Praw Dziecka im. Janusza Korczaka
sędzia Agnieszka Rękas – sekretarz Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Rodzinnego przy Rzeczniku Praw Dziecka (2012–2018)
ks. prof. Adam Solak – członek Rady Naukowej Instytutu Praw Dziecka im. Janusza Korczaka
Katarzyna Stoparczyk – dziennikarka, pisarka, reżyserka spektaki teatralnych, Mistrzyni Mowy Polskiej
dr Urszula Tokarczyk-Bar z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, z Wydziału Studiów Edukacyjnych
Zapis debaty:
Wypowiedzi eksperów:
https://app.frame.io/presentations/38dfc1a9-5565-412c-8acb-f5f12aa0c397
Osoby, kóre dołączyły do inicjatywy i fotorelacja z debaty: